Super primam decretalem On the First Decretal De summa Trinitate et fide catholica On the Trinity and the Catholic Faith Concilium Lateranense IV, cap. 1 Lateran Council IV, ch. 1 Firmiter credimus et simpliciter confitemur, quod unus solus est verus Deus, aeternus, immensus et incommutabilis, incomprehensibilis, omnipotens et ineffabilis, We firmly believe and openly confess that there is only one true God, eternal and immense, omnipotent, unchangeable, incomprehensible, and ineffable, Pater et Filius et Spiritus Sanctus: tres quidem personae, sed una essentia, substantia seu natura simplex omnino; Pater a nullo, Filius autem a Patre solo ac Spiritus Sanctus pariter ab utroque, absque initio, semper ac sine fine; Pater generans, Filius nascens et Spiritus Sanctus procedens; consubstantiales, et coaequales, et coomnipotentes, et coaeterni; unum universorum principium; Father, Son, and Holy Spirit; three persons indeed but one essense, substance, or nature absolutely simple; the Father from no one, but the Son from the Father only, and the Holy Spirit equally from both, always without beginning and end. The Father begetting, the Son begotten, and the Holy Spirit proceeding; consubstantial and coequal, co-omnipotent and coeternal, the one principle of the universe, Creator omnium visibilium et invisibilium, spiritualium et corporalium; qui sua omnipotenti virtute simul ab initio temporis utramque de nihilo condidit creaturam spiritualem et corporalem, angelicam videlicet et mundanam, ac deinde humanam, quasi communem ex spiritu et corpore constitutam. Diabolus enim et alii daemones a Deo quidem natura creati sunt boni; sed ipsi per se facti sunt mali. Homo vero diaboli suggestione peccavit. Creator of all things invisible and visible, spiritual and corporeal, who from the beginning of time and by his omnipotent power made from nothing creatures both spiritual and corporeal, angelic, namely, and mundane, and then human, as it were, common, composed of spirit and body. The devil and the other demons were indeed created by God good by nature but they became bad through themselves; man, however, sinned at the suggestion of the devil. Haec sancta trinitas, secundum communem essentiam individua et secundum personales proprietates discreta, per Moysen et sanctos Prophetas aliosque famulos suos iuxta ordinatissimam dispositionem temporum doctrinam humano generi tribuit salutarem. Et tandem unigenitus Dei Filius Iesus Christus, a tota trinitate communiter incarnatus ex Maria semper virgine Spiritu Sancto cooperatione conceptus, verus homo factus, ex anima rationali et humana carne compositus, una in duabus naturis persona, viam vitae manifestius demonstravit. Qui cum secundum divinitatem sit immortalis et impassibilis, idem ipse secundum humanitatem factus est passibilis et mortalis. This holy Trinity in its common essense undivided and in personal properties divided, through Moses, the holy prophets, and other servants gave to the human race at the most opportune intervals of time the doctrine of salvation. And finally, Jesus Christ, the only begotten Son of God made flesh by the entire Trinity, conceived with the co-operation of the Holy Spirit of Mary ever Virgin, made true man, composed of a rational soul and human flesh, one person in two natures, pointed out more clearly the way of life. Who according to his divinity is immortal and impassable, according to his humanity was made passable and mortal. Qui etiam pro salute humani generis in ligno crucis passus et mortuus descendit ad inferos, resurrexit a mortuis, et ascendit in caelum; sed descendit in anima et resurrexit in carne, ascenditque pariter in utroque, Who suffered on the cross for the salvation of the human race, and being dead descended into hell, rose from the dead, and ascended into heaven. But he descended in soul, arose in flesh, and ascended equally in both; venturus in fine saeculi iudicaturus vivos et mortuos, et redditurus singulis secundum opera sua, tam reprobis quam electis, he will come at the end of the world to judge the living and the dead and will render to the reprobate and to the elect according to their works. qui omnes cum suis propriis resurgent corporibus quae nunc gestant, ut recipiant secundum opera sua, sive bona fuerint sive mala, illi cum diabolo poenam perpetuam, et isti cum Christo gloriam sempiternam. Who all shall rise with their own bodies which they now have that they may receive according to their merits, whether good or bad, the latter eternal punishment with the devil, the former eternal glory with Christ. Una vero est fidelium universalis ecclesia, extra quam nullus omnino salvatur, There is one universal Church of the faithful, outside of which there is absolutely no salvation. in qua idem ipse sacerdos est sacrificium Iesus Christus, cuius corpus et sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis et vini veraciter continentur, transsubstantiatis pane in corpus et vino in sanguinem potestate divina, ut at perficiendum mysterium unitatis accipiamus ipsi de suo quod accepit ipse de nostro. Et hoc utique sacramentum nemo potest conficere, nisi sacerdos rite fuerit ordinatus, secundum claves ecclesiae, quas ipse concessit Apostolis eorumque successoribus Iesus Christus. In which there is the same priest and sacrifice, Jesus Christ, whose body and blood are truly contained in the sacrament of the altar under the forms of bread and wine; the bread being transubstantiated by divine power into the body, and the wine into the blood, so that to realize the mystery of unity we may receive of him what he has received of us. And this sacrament no one can effect except the priest who has been duly ordained in accordance with the keys of the Church, which Jesus Christ himself gave to the apostles and their successors. Sacramentum vero baptismi, quod ad Dei invocationem et individuae trinitatis, videlicet Patris et Filii et Spiritus Sancti, consecratur in aqua, tam parvulis quam adultis in forma ecclesiae a quocunque rite collatum proficit ad salutem. But the sacrament of baptism, which by the invocation of each person of the Trinity, namely of the Father, Son, and Holy Spirit, is effected in water, duly conferred on children and adults in the form prescribed by the Church by anyone whatsoever, leads to salvation. Et si post susceptionem baptismi quisquam prolapsus fuerit in peccatum, per veram potest semper poenitentiam reparari. And should anyone after the reception of baptism have fallen into sin, by true repentance he can always be restored. Non solum autem virgines et continentes, verum etiam coniugati per fidem rectam et operationem bonam placentes Deo ad aeternam merentur beatitudinem pervenire. Not only virgins and those practicing chastity, but also those united in marriage, through the right faith and through works pleasing to God, can merit eternal salvation. Salvator noster discipulos ad praedicandum mittens tria eis iniunxit: primo quidem ut docerent fidem, secundo ut credentes imbuerent sacramentis, tertio ut credentes sacramentis imbutos ad observandum divina mandata inducerent; dicitur enim Matth. ult. Euntes docete omnes gentes quantum ad primum, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti quantum ad secundum, docentes eos servare omnia quaecumque mandavi vobis quantum ad tertium. Inter quae tria decenter fidei doctrina praemittitur. Est enim fides omnium bonorum spiritualium fundamentum, secundum illud Apostoli Ad Hebr. XI, 1 Est autem fides substantia, id est fundamentum, sperandarum rerum. Est etiam fides per quam anima vivificatur per gratiam, secundum illud Apostoli Gal. II, 20 Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei; et Hab. II, 4 Iustus autem ex fide sua vivit. Ipsa est per quam anima a peccatis purgatur, Act. XV, 9 Fide purificans corda eorum. Ipsa est per quam anima iustitia ornatur, Rom. III, 22 Iustitia autem Dei est per fidem Iesu Christi. Ipsa est per quam anima Deo desponsatur, Os. II, 20 Sponsabo te mihi in fide. Ipsa est per quam homines in Dei filios adoptantur, Ioh. I, 12 Dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine eius. Ipsa est per quam ad Deum acceditur, Hebr. XI, 6 Accedentem ad Deum oportet credere. Ipsa denique est per quam homines aeternae vitae bravium consequuntur, secundum illud Ioh. VI, 40 Haec est voluntas Patris mei qui misit me, ut omnis qui videt Filium et credit in eum habeat vitam aeternam. Convenienter igitur Christi vicarius, propositurus mandata quibus Ecclesia per apostolorum praedicationem fundata pacifice gubernatur, titulum De fide praemittit. Sed considerandum est quod, cum multi sint articuli fidei, quorum quidam videntur ad ipsam divinitatem pertinere, quidam vero ad humanam naturam quam Filius Dei in unitatem personae assumpsit, alii vero ad divinitatis effectus: fundamentum tamen totius fidei est ipsa prima veritas divinitatis, cum omnia alia ea ratione contineantur sub fide in quantum ad Deum aliqualiter referuntur. Unde et Dominus discipulis dicit Ioh. XIV, 1 Creditis in Deum, et in me credite; per quod datur intelligi quod in Christum creditur in quantum est Deus, quasi fide principaliter de Deo existente. Inter ea vero quae de Deo fide tenemus, hoc est singulare fidei Christianae ut Trinitatem personarum in unitate divinae essentiae fateamur; sub hac enim professione Christo per baptismum sumus consignati, ut patet per id quod supra inductum est Baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Alia vero quae de Deo asserimus nobis et aliis communia esse inveniuntur, puta quod Deus sit unus, omnipotens, et si qua alia de Deo fide tenentur quae etiam Iudaei et Saraceni non diffitentur. Unde ad insinuandum proprium et singulare dogma fidei Christianae, non praetitulavit fidei tractatum De Deo, sed De Trinitate. Addit autem summa, quia divina Trinitas arcem quandam tenet inter plurimas trinitates ab ea derivatas. Derivatur enim ab illa Trinitate divina quaedam trinitas in anima nostra, secundum quam ad imaginem Dei sumus secundum memoriam, intelligentiam et voluntatem; derivantur etiam ab ipsa aliae trinitates in singulis creaturis prout modum quendam et speciem et ordinem habent, secundum quae in eis divinae Trinitatis quasi quoddam vestigium invenitur, ut Augustinus docet in libro De Trinitate. Ad discretionem igitur omnium harum trinitatum quae a divina descendunt, dicitur De summa Trinitate. Sed de hac Trinitate divina diversi haeretici diversa errantes senserunt: quorum Sabellius abstulit personarum distinctionem, dicens Patris et Filii et Spiritus Sancti esse unam essentiam et unam personam sed solum differre nominibus; Arius vero posuit trium personarum esse diversas substantias et dignitate et duratione differentes: quae omnia et consimilia fides condemnat catholica. Quia igitur de summa Trinitate et aliis ad fidem pertinentibus hic tradere intendit quod fides catholica tenet, ideo additur et fide catholica. Dicitur autem fides Ecclesiae "catholica," id est universalis, ut Boetius dicit in libro De Trinitate, tum propter universalium praecepta regularum, tum propterea quia eius cultus per omnes paene mundi terminos emanavit, haereticorum vero errores sub certis terrarum angulis includuntur. Quia de fide sanctae Trinitatis considerandum est, primo oportet scire quod duplex est actus fidei, scilicet corde credere et ore confiteri, secundum illud Rom. X, 10 Corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem; uterque autem actus aliquid requirit ad sui perfectionem. Nam interior actus fidei exigit firmitatem absque omni dubitatione, quae firmitas provenit ex infallibilitate divinae veritatis cui fides innititur, unde dicitur Iac. I, 6 Postulet autem in fide nihil haesitans. Sed confessio fidei debet esse simplex, id est absque simulatione, secundum illud I ad Tim. I, 5 Finis praecepti est caritas de corde puro et conscientia bona et fide non ficta; debet etiam esse simplex, id est absque erroris permixtione, secundum illud I Thess. II, 3 Exhortatio nostra non fuit de errore; debet etiam esse absque variatione, II ad Cor. I, 18 Sermo noster qui fuit apud vos non fuit in illo est et non. Quantum ergo ad primum dicit Firmiter credimus, quantum ad secundum et simpliciter confitemur. Ulterius autem considerandum est quod fidei Christianae articuli a quibusdam duodecim, a quibusdam quatuordecim computantur. Secundum enim illos qui computant quatuordecim, septem articuli pertinent ad divinitatem, septem vero ad humanitatem. Illi autem qui ad divinitatem pertinent sic distinguuntur ut unus sit articulus de divinae essentiae unitate, qui tangitur in symbolo cum dicitur Credo in unum Deum; secundus est de persona Patris, qui tangitur cum dicitur Patrem omnipotentem; tertius est de persona Filii, qui tangitur cum dicitur et in Iesum Christum Filium eius; quartus est de persona Spiritus Sancti, qui tangitur cum dicitur et in Spiritum Sanctum; quintus est de effectu, quo a Deo creamur in esse naturae, qui tangitur cum dicitur creatorem caeli et terrae; sextus de effectu Dei secundum quod recreamur in esse gratiae, qui tangitur cum dicitur sanctam Ecclesiam catholicam, sanctorum communionem, remissionem peccatorum, quia per gratiam Dei in unitatem Ecclesiae congregamur, sacramenta communicamus et peccatorum remissionem consequimur; septimus articulus est de effectu Dei quo perficimur in esse gloriae et quantum ad corpus et quantum ad animam, et hic tangitur cum dicitur carnis resurrectionem, vitam aeternam. Articuli vero septem ad incarnationem pertinentes sic distinguuntur ut primus sit de Christi conceptione, qui tangitur cum dicitur Qui conceptus est de Spiritu Sancto; secundus autem est de eius nativitate, qui tangitur cum dicitur natus ex Maria virgine; tertius est de eius passione, qui tangitur cum dicitur passus, mortuus et sepultus; quartus est de descensu ad inferos, quintus de resurrectione, sextus de ascensione, septimus de adventu ad iudicium. Alii vero ponentes duodecim articulos ponunt unum articulum de tribus personis, et articulum de effectu gloriae dividunt in duos, ut scilicet alius sit articulus de resurrectione carnis et alius de vita aeterna; et sic articuli ad divinitatem pertinentes sunt sex. Item, conceptionem et nativitatem Christi sub uno articulo comprehendunt, et sic etiam articuli de humanitate sunt sex; unde omnes sunt duodecim. Primo igitur prosequitur articulum primum de essentiae unitate. Unde primo ponit unitatem divinae essentiae unus est solus verus Deus, secundum illud Ioh. XVII, 3 Ut cognoscant te solum verum Deum; Deut. VI, 4 Audi, Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est: per quod excluditur error Gentilium ponentium multos deos. Dicitur autem verus Deus, quia est essentialiter et naturaliter Deus; dicuntur enim aliqui dii non veri per adoptionem vel per participationem divinitatis, sive nuncupative, secundum illud Ps. Ego dixi, dii estis; dicuntur etiam aliqui dii secundum opinionem errantium, secundum illud Ps. Omnes dii gentium daemonia. Deinde ostendit excellentiam divinae naturae sive essentiae. Et primo quantum ad hoc quod non comprehenditur tempore, quod significatur cum dicitur aeternus. Dicitur enim aeternus quia caret principio et fine, et quia eius esse non variatur per praeteritum et futurum; nihil enim ei subtrahitur nec aliquid ei de novo advenire potest. Unde dicit ad Moysen Exod. III, 14 Ego sum qui sum, quia scilicet eius esse non novit praeteritum nec futurum sed semper praesentialiter esse habet; et Apostolus dicit ad Rom. ult. Nunc patefactum est per Scripturas prophetarum secundum praeceptum aeterni Dei. Secundo ostenditur quod Dei magnitudo excedit incomparabiliter omnem magnitudinem creaturae cum dicitur immensus. Illud enim mensurari potest per aliquid aliud, quod si excedat in magnitudine, tamen excessus est secundum aliquam proportionem: sicut binarius mensurat senarium in quantum ter duo faciunt sex, senarius autem excedit binarium secundum aliquam proportionem, secundum quam binarius mensurat senarium quia est triplum eius. Deus autem excedit magnitudine suae dignitatis omnem creaturam in infinitum, et ideo dicitur immensus quia nulla est commensuratio vel proportio alicuius creaturae ad ipsum, unde dicitur in Ps. Magnus Dominus et laudabilis nimis, et magnitudinis eius non est finis; et Bar. IV dicitur Magnus est et non habens finem, excelsus et immensus. Tertio ostenditur quod excedit omnem mutabilitatem cum dicitur incommutabilis, quia scilicet nulla est apud ipsum variatio, secundum illud Iac. 1, 17 Apud quem non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio. Quarto ostenditur quod sua potestas transcendit omnia cum dicitur omnipotens, quia simpliciter omnia potest; unde ipse dicit Gen. XVII, 1 Ego Deus omnipotens. Et si quis obiiciat id quod Apostolus dicit II ad Tim. II, 13 Ille fidelis permanet, negare se ipsum non potest, et ita non est omnipotens: dicendum quod negare se ipsum est deficere a se ipso, non posse autem deficere non est ex defectu potentiae sed ex potentiae perfectione, sicut etiam apud homines ex magna fortitudine est quod aliquis vinci non possit; in hoc ergo vere Deus omnipotens ostenditur quod omnia potest facere et in nullo potest deficere. Quinto ostenditur quod excedit omnem rationem et intellectum cum dicitur incomprehensibilis. Illa enim comprehendere dicimur quae perfecte cognoscimus quantum cognoscibilia sunt; nulla autem creatura tantum potest Deum cognoscere quantum cognoscibilis est, et propter hoc nulla creatura potest eum comprehendere. Unde dicitur Iob XI, 7 Forsitan vestigia Dei comprehendes et omnipotentem usque ad perfectum reperies? quasi dicat: non; et Ier. XXXII, 18 dicitur Dominus exercituum nomen tibi, magnus consilio et incomprehensibilis cogitatu. Sexto ostenditur quod excedit omnem locutionem cum dicitur ineffabilis, quia scilicet nullus potest sufficienter effari laudem ipsius; unde dicitur Eccli. XLIII, 33 Exaltate illum quantum potestis, maior est enim omni laude. Deinde accedit ad articulum Trinitatis, ponens quidem primo nomina trium personarum cum dicit Pater et Filius et Spiritus Sanctus; quae quidem exprimuntur Matth. ult. Docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Sed circa haec tria nomina diversimode aliqui erraverunt: Sabellius enim dixit quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus solis nominibus distinguuntur, dicens eundem in persona esse qui quandoque dicitur Pater, quandoque Filius, quandoque Spiritus Sanctus propter rationes diversas; et ad hoc excludendum subditur tres quidem personae, alia est enim persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti. Arius vero posuit quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sicut sunt diversa nomina ita sunt diversae substantiae; et ad hoc excludendum subdit sed una substantia.