Praeterea, virtus moralis facit inclinationem ad bene operandum. Sed quidam habent naturalem inclinationem ad bene operandum, etiam absque rationis iudicio. Ergo virtutes morales possunt esse sine intellectuali.
Obj. 3: Further moral virtue makes us inclined to do good works. But some, without depending on the judgment of reason, have a natural inclination to do good works. Therefore moral virtues can be without intellectual virtues.
Sed contra est quod Gregorius dicit, in XXII Moral., quod ceterae virtutes, nisi ea quae appetunt, prudenter agant, virtutes esse nequaquam possunt. Sed prudentia est virtus intellectualis, ut supra dictum est. Ergo virtutes morales non possunt esse sine intellectualibus.
On the contrary, Gregory says (Moral. xxii) that the other virtues, unless we do prudently what we desire to do, cannot be real virtues. But prudence is an intellectual virtue, as stated above (Q57, A5). Therefore moral virtues cannot be without intellectual virtues.
Respondeo dicendum quod virtus moralis potest quidem esse sine quibusdam intellectualibus virtutibus, sicut sine sapientia, scientia et arte, non autem potest esse sine intellectu et prudentia. Sine prudentia quidem esse non potest moralis virtus, quia moralis virtus est habitus electivus, idest faciens bonam electionem. Ad hoc autem quod electio sit bona, duo requiruntur. Primo, ut sit debita intentio finis, et hoc fit per virtutem moralem, quae vim appetitivam inclinat ad bonum conveniens rationi, quod est finis debitus. Secundo, ut homo recte accipiat ea quae sunt ad finem, et hoc non potest esse nisi per rationem recte consiliantem, iudicantem et praecipientem; quod pertinet ad prudentiam et ad virtutes sibi annexas, ut supra dictum est. Unde virtus moralis sine prudentia esse non potest. Et per consequens nec sine intellectu. Per intellectum enim cognoscuntur principia naturaliter nota, tam in speculativis quam in operativis. Unde sicut recta ratio in speculativis, inquantum procedit ex principiis naturaliter cognitis, praesupponit intellectum principiorum; ita etiam prudentia, quae est recta ratio agibilium.
I answer that, Moral virtue can be without some of the intellectual virtues, viz., wisdom, science, and art; but not without understanding and prudence. Moral virtue cannot be without prudence, because moral virtue is a habit of choosing, i.e., making us choose well. Now in order that a choice be good, two things are required. First, that the intention be directed to a due end; and this is done by moral virtue, which inclines the appetitive faculty to the good that is in accord with reason, which is a due end. Second, that man take rightly those things which have reference to the end: and this he cannot do unless his reason counsel, judge and command aright, which is the function of prudence and the virtues annexed to it, as stated above (Q57, AA5,6). Wherefore there can be no moral virtue without prudence: and consequently neither can there be without understanding. For it is by the virtue of understanding that we know self-evident principles both in speculative and in practical matters. Consequently just as right reason in speculative matters, insofar as it proceeds from naturally known principles, presupposes the understanding of those principles, so also does prudence, which is the right reason about things to be done.
Ad primum ergo dicendum quod inclinatio naturae in rebus carentibus ratione, est absque electione, et ideo talis inclinatio non requirit ex necessitate rationem. Sed inclinatio virtutis moralis est cum electione, et ideo ad suam perfectionem indiget quod sit ratio perfecta per virtutem intellectualem.
Reply Obj. 1: The inclination of nature in things devoid of reason is without choice: wherefore such an inclination does not of necessity require reason. But the inclination of moral virtue is with choice: and consequently in order that it may be perfect it requires that reason be perfected by intellectual virtue.
Ad secundum dicendum quod in virtuoso non oportet quod vigeat usus rationis quantum ad omnia, sed solum quantum ad ea quae sunt agenda secundum virtutem. Et sic usus rationis viget in omnibus virtuosis. Unde etiam qui videntur simplices, eo quod carent mundana astutia, possunt esse prudentes; secundum illud Matth. X, estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae.
Reply Obj. 2: A man may be virtuous without having full use of reason as to everything, provided he have it with regard to those things which have to be done virtuously. In this way all virtuous men have full use of reason. Hence those who seem to be simple, through lack of worldly cunning, can be prudent, according to Mt. 10:16: Be ye therefore prudent as serpents, and simple as doves.
Ad tertium dicendum quod naturalis inclinatio ad bonum virtutis, est quaedam inchoatio virtutis, non autem est virtus perfecta. Huiusmodi enim inclinatio, quanto est fortior, tanto potest esse periculosior, nisi recta ratio adiungatur, per quam fiat recta electio eorum quae conveniunt ad debitum finem, sicut equus currens, si sit caecus, tanto fortius impingit et laeditur, quanto fortius currit. Et ideo, etsi virtus moralis non sit ratio recta, ut Socrates dicebat; non tamen solum est secundum rationem rectam, inquantum inclinat ad id quod est secundum rationem rectam, ut Platonici posuerunt; sed etiam oportet quod sit cum ratione recta, ut Aristoteles dicit, in VI Ethic.
Reply Obj. 3: The natural inclination to a good of virtue is a kind of beginning of virtue, but is not perfect virtue. For the stronger this inclination is, the more perilous may it prove to be, unless it be accompanied by right reason, which rectifies the choice of fitting means towards the due end. Thus if a running horse be blind, the faster it runs the more heavily will it fall, and the more grievously will it be hurt. And consequently, although moral virtue be not right reason, as Socrates held, yet not only is it according to right reason, insofar as it inclines man to that which is according to right reason, as the Platonists maintained; but also it needs to be joined with right reason, as Aristotle declares (Ethic. vi, 13).
Articulus 5
Article 5
Utrum virtus intellectualis possit esse sine virtute morali
Whether there can be intellectual without moral virtue?
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod virtus intellectualis possit esse sine virtute morali. Perfectio enim prioris non dependet a perfectione posterioris. Sed ratio est prior appetitu sensitivo, et movens ipsum. Ergo virtus intellectualis quae est perfectio rationis, non dependet a virtute morali, quae est perfectio appetitivae partis. Potest ergo esse sine ea.
Objection 1: It would seem that there can be intellectual without moral virtue. Because perfection of what precedes does not depend on the perfection of what follows. Now reason precedes and moves the sensitive appetite. Therefore intellectual virtue, which is a perfection of the reason, does not depend on moral virtue, which is a perfection of the appetitive faculty; and can be without it.
Praeterea, moralia sunt materia prudentiae, sicut factibilia sunt materia artis. Sed ars potest esse sine propria materia, sicut faber sine ferro. Ergo et prudentia potest esse sine virtutibus moralibus, quae tamen inter omnes intellectuales virtutes, maxime moralibus coniuncta videtur.
Obj. 2: Further, morals are the matter of prudence, even as things makeable are the matter of art. Now art can be without its proper matter, as a smith without iron. Therefore prudence can be without the moral virtue, although of all the intellectual virtues, it seems most akin to the moral virtues.
Praeterea, prudentia est virtus bene consiliativa, ut dicitur in VI Ethic. Sed multi bene consiliantur, quibus tamen virtutes morales desunt. Ergo prudentia potest esse sine virtute morali.
Obj. 3: Further, prudence is a virtue whereby we are of good counsel (Ethic. vi, 9). Now many are of good counsel without having the moral virtues. Therefore prudence can be without a moral virtue.
Sed contra, velle malum facere opponitur directe virtuti morali; non autem opponitur alicui quod sine virtute morali esse potest. Opponitur autem prudentiae quod volens peccet, ut dicitur in VI Ethic. Non ergo prudentia potest esse sine virtute morali.
On the contrary, To wish to do evil is directly opposed to moral virtue; and yet it is not opposed to anything that can be without moral virtue. Now it is contrary to prudence to sin willingly (Ethic. vi, 5). Therefore prudence cannot be without moral virtue.
Respondeo dicendum quod aliae virtutes intellectuales sine virtute morali esse possunt, sed prudentia sine virtute morali esse non potest. Cuius ratio est, quia prudentia est recta ratio agibilium; non autem solum in universali, sed etiam in particulari, in quibus sunt actiones. Recta autem ratio praeexigit principia ex quibus ratio procedit. Oportet autem rationem circa particularia procedere non solum ex principiis universalibus, sed etiam ex principiis particularibus. Circa principia quidem universalia agibilium, homo recte se habet per naturalem intellectum principiorum, per quem homo cognoscit quod nullum malum est agendum; vel etiam per aliquam scientiam practicam. Sed hoc non sufficit ad recte ratiocinandum circa particularia. Contingit enim quandoque quod huiusmodi universale principium cognitum per intellectum vel scientiam, corrumpitur in particulari per aliquam passionem, sicut concupiscenti, quando concupiscentia vincit, videtur hoc esse bonum quod concupiscit, licet sit contra universale iudicium rationis. Et ideo, sicut homo disponitur ad recte se habendum circa principia universalia, per intellectum naturalem vel per habitum scientiae; ita ad hoc quod recte se habeat circa principia particularia agibilium, quae sunt fines, oportet quod perficiatur per aliquos habitus secundum quos fiat quodammodo homini connaturale recte iudicare de fine. Et hoc fit per virtutem moralem, virtuosus enim recte iudicat de fine virtutis, quia qualis unusquisque est, talis finis videtur ei, ut dicitur in III Ethic. Et ideo ad rectam rationem agibilium, quae est prudentia, requiritur quod homo habeat virtutem moralem.
I answer that, Other intellectual virtues can, but prudence cannot, be without moral virtue. The reason for this is that prudence is the right reason about things to be done (and this, not merely in general, but also in particular); about which things actions are. Now right reason demands principles from which reason proceeds to argue. And when reason argues about particular cases, it needs not only universal but also particular principles. As to universal principles of action, man is rightly disposed by the natural understanding of principles, whereby he understands that he should do no evil; or again by some practical science. But this is not enough in order that man may reason aright about particular cases. For it happens sometimes that the aforesaid universal principle, known by means of understanding or science, is destroyed in a particular case by a passion: thus to one who is swayed by concupiscence, when he is overcome thereby, the object of his desire seems good, although it is opposed to the universal judgment of his reason. Consequently, as by the habit of natural understanding or of science, man is made to be rightly disposed in regard to the universal principles of action; so, in order that he be rightly disposed with regard to the particular principles of action, viz., the ends, he needs to be perfected by certain habits, whereby it becomes connatural, as it were, to man to judge aright concerning the end. This is done by moral virtue: for the virtuous man judges aright of the end of virtue, because such as a man is, such does the end seem to him (Ethic. iii, 5). Consequently the right reason about things to be done, viz., prudence, requires man to have moral virtue.
Ad primum ergo dicendum quod ratio, secundum quod est apprehensiva finis, praecedit appetitum finis, sed appetitus finis praecedit rationem ratiocinantem ad eligendum ea quae sunt ad finem, quod pertinet ad prudentiam. Sicut etiam in speculativis, intellectus principiorum est principium rationis syllogizantis.
Reply Obj. 1: Reason, as apprehending the end, precedes the appetite for the end: but appetite for the end precedes the reason, as arguing about the choice of the means, which is the concern of prudence. Even so, in speculative matters the understanding of principles is the foundation on which the syllogism of the reason is based.
Ad secundum dicendum quod principia artificialium non diiudicantur a nobis bene vel male secundum dispositionem appetitus nostri, sicut fines, qui sunt moralium principia, sed solum per considerationem rationis. Et ideo ars non requirit virtutem perficientem appetitum, sicut requirit prudentia.
Reply Obj. 2: It does not depend on the disposition of our appetite whether we judge well or ill of the principles of art, as it does, when we judge of the end which is the principle in moral matters: in the former case our judgment depends on reason alone. Hence art does not require a virtue perfecting the appetite, as prudence does.
Ad tertium dicendum quod prudentia non solum est bene consiliativa, sed etiam bene iudicativa et bene praeceptiva. Quod esse non potest, nisi removeatur impedimentum passionum corrumpentium iudicium et praeceptum prudentiae; et hoc per virtutem moralem.
Reply Obj. 3: Prudence not only helps us to be of good counsel, but also to judge and command well. This is not possible unless the impediment of the passions, destroying the judgment and command of prudence, be removed; and this is done by moral virtue.
Quaestio 59
Question 59
De virtutibus moralibus secundum diversitatem passionum
Of Moral Virtue in Relation to the Passions
Deinde considerandum est de distinctione moralium virtutum ad invicem. Et quia virtutes morales quae sunt circa passiones, distinguuntur secundum diversitatem passionum, oportet primo considerare comparationem virtutis ad passionem; secundo, distinctionem moralium virtutum secundum passiones. Circa primum quaeruntur quinque.
We must now consider the difference of one moral virtue from another. And since those moral virtues which are about the passions, differ accordingly to the difference of passions, we must consider (1) the relation of virtue to passion; (2) the different kinds of moral virtue in relation to the passions. Under the first head there are five points of inquiry:
Primo, utrum virtus moralis sit passio.
(1) Whether moral virtue is a passion?
Secundo, utrum virtus moralis possit esse cum passione.
(2) Whether there can be moral virtue with passion?
Tertio, utrum possit esse cum tristitia.
(3) Whether sorrow is compatible with moral virtue?
Quarto, utrum omnis virtus moralis sit circa passionem.
(4) Whether every moral virtue is about a passion?
Quinto, utrum aliqua virtus moralis possit esse sine passione.
(5) Whether there can be moral virtue without passion?
Articulus 1
Article 1
Utrum virtus moralis sit passio
Whether moral virtue is a passion?
Ad primum sic proceditur. Videtur quod virtus moralis sit passio. Medium enim est eiusdem generis cum extremis. Sed virtus moralis est medium inter passiones. Ergo virtus moralis est passio.
Objection 1: It would seem that moral virtue is a passion. Because the mean is of the same genus as the extremes. But moral virtue is a mean between two passions. Therefore moral virtue is a passion.
Praeterea, virtus et vitium, cum sint contraria, sunt in eodem genere. Sed quaedam passiones vitia esse dicuntur, ut invidia et ira. Ergo etiam quaedam passiones sunt virtutes.
Obj. 2: Further, virtue and vice, being contrary to one another, are in the same genus. But some passions are reckoned to be vices, such as envy and anger. Therefore some passions are virtues.
Praeterea, misericordia quaedam passio est, est enim tristitia de alienis malis, ut supra dictum est. Hanc autem Cicero, locutor egregius, non dubitavit appellare virtutem; ut Augustinus dicit, in IX de Civ. Dei. Ergo passio potest esse virtus moralis.
Obj. 3: Further, pity is a passion, since it is sorrow for another’s ills, as stated above (Q35, A8). Now Cicero the renowned orator did not hesitate to call pity a virtue, as Augustine states in De Civ. Dei ix, 5. Therefore a passion may be a moral virtue.
Sed contra est quod dicitur in II Ethic., quod passiones neque virtutes sunt neque malitiae.
On the contrary, It is stated in Ethic. ii, 5 that passions are neither virtues nor vices.
Respondeo dicendum quod virtus moralis non potest esse passio. Et hoc patet triplici ratione. Primo quidem, quia passio est motus quidam appetitus sensitivi, ut supra dictum est. Virtus autem moralis non est motus aliquis, sed magis principium appetitivi motus, habitus quidam existens. Secundo quia passiones ex seipsis non habent rationem boni vel mali. Bonum enim vel malum hominis est secundum rationem, unde passiones, secundum se consideratae, se habent et ad bonum et ad malum, secundum quod possunt convenire rationi vel non convenire. Nihil autem tale potest esse virtus, cum virtus solum ad bonum se habeat, ut supra dictum est. Tertio quia, dato quod aliqua passio se habeat solum ad bonum, vel solum ad malum, secundum aliquem modum; tamen motus passionis, inquantum passio est, principium habet in ipso appetitu, et terminum in ratione, in cuius conformitatem appetitus tendit. Motus autem virtutis est e converso, principium habens in ratione et terminum in appetitu, secundum quod a ratione movetur. Unde in definitione virtutis moralis dicitur, in II Ethic., quod est habitus electivus in medietate consistens determinata ratione, prout sapiens determinabit.
I answer that, Moral virtue cannot be a passion. This is clear for three reasons. First, because a passion is a movement of the sensitive appetite, as stated above (Q22, A3): whereas moral virtue is not a movement, but rather a principle of the movement of the appetite, being a kind of habit. Second, because passions are not in themselves good or evil. For man’s good or evil is something in reference to reason: wherefore the passions, considered in themselves, are referable both to good and evil, for as much as they may accord or disaccord with reason. Now nothing of this sort can be a virtue: since virtue is referable to good alone, as stated above (Q55, A3). Third, because, granted that some passions are, in some way, referable to good only, or to evil only; even then the movement of passion, as passion, begins in the appetite, and ends in the reason, since the appetite tends to conformity with reason. On the other hand, the movement of virtue is the reverse, for it begins in the reason and ends in the appetite, inasmuch as the latter is moved by reason. Hence the definition of moral virtue (Ethic. ii, 6) states that it is a habit of choosing the mean appointed by reason as a prudent man would appoint it.
Ad primum ergo dicendum quod virtus, secundum suam essentiam, non est medium inter passiones, sed secundum suum effectum, quia scilicet inter passiones medium constituit.
Reply Obj. 1: Virtue is a mean between passions, not by reason of its essence, but on account of its effect; because, to wit, it establishes the mean between passions.
Ad secundum dicendum quod, si vitium dicatur habitus secundum quem quis male operatur, manifestum est quod nulla passio est vitium. Si vero dicatur vitium peccatum, quod est actus vitiosus, sic nihil prohibet passionem esse vitium, et e contrario concurrere ad actum virtutis; secundum quod passio vel contrariatur rationi, vel sequitur actum rationis.
Reply Obj. 2: If by vice we understand a habit of doing evil deeds, it is evident that no passion is a vice. But if vice is taken to mean sin which is a vicious act, nothing hinders a passion from being a vice, or, on the other hand, from concurring in an act of virtue; insofar as a passion is either opposed to reason or in accordance with reason.
Ad tertium dicendum quod misericordia dicitur esse virtus, idest virtutis actus, secundum quod motus ille animi rationi servit, quando scilicet ita praebetur misericordia, ut iustitia conservetur, sive cum indigenti tribuitur, sive cum ignoscitur poenitenti, ut Augustinus dicit ibidem. Si tamen misericordia dicatur aliquis habitus quo homo perficitur ad rationabiliter miserendum, nihil prohibet misericordiam sic dictam esse virtutem. Et eadem est ratio de similibus passionibus.
Reply Obj. 3: Pity is said to be a virtue, i.e., an act of virtue, insofar as that movement of the soul is obedient to reason; viz., when pity is bestowed without violating right, as when the poor are relieved, or the penitent forgiven, as Augustine says (De Civ. Dei ix, 5). But if by pity we understand a habit perfecting man so that he bestows pity reasonably, nothing hinders pity, in this sense, from being a virtue. The same applies to similar passions.
Articulus 2
Article 2
Utrum virtus moralis cum passione esse possit
Whether there can be moral virtue with passion?