Ad secundum dicendum quod sicut prudentia aptitudinem quidem habet ex natura, sed eius complementum est ex exercitio vel gratia ita etiam, ut Tullius dicit, in sua rhetorica, memoria non solum a natura proficiscitur, sed etiam habet plurimum artis et industriae. Reply Obj. 2: Just as aptitude for prudence is in our nature, while its perfection comes through practice or grace, so too, as Tully says in his Rhetoric, memory not only arises from nature, but is also aided by art and diligence. Et sunt quatuor per quae homo proficit in bene memorando. Quorum primum est ut eorum quae vult memorari quasdam similitudines assumat convenientes, nec tamen omnino consuetas, quia ea quae sunt inconsueta magis miramur, et sic in eis animus magis et vehementius detinetur; ex quo fit quod eorum quae in pueritia vidimus magis memoremur. Ideo autem necessaria est huiusmodi similitudinum vel imaginum adinventio, quia intentiones simplices et spirituales facilius ex anima elabuntur nisi quibusdam similitudinibus corporalibus quasi alligentur, quia humana cognitio potentior est circa sensibilia. Unde et memorativa ponitur in parte sensitiva. Secundo, oportet ut homo ea quae memoriter vult tenere sua consideratione ordinate disponat, ut ex uno memorato facile ad aliud procedatur. Unde philosophus dicit, in libro de Mem., a locis videntur reminisci aliquando, causa autem est quia velociter ab alio in aliud veniunt. Tertio, oportet ut homo sollicitudinem apponat et affectum adhibeat ad ea quae vult memorari, quia quo aliquid magis fuerit impressum animo, eo minus elabitur. Unde et Tullius dicit, in sua rhetorica, quod sollicitudo conservat integras simulacrorum figuras. Quarto, oportet quod ea frequenter meditemur quae volumus memorari. Unde philosophus dicit, in libro de Mem., quod meditationes memoriam salvant, quia, ut in eodem libro dicitur, consuetudo est quasi natura; unde quae multoties intelligimus cito reminiscimur, quasi naturali quodam ordine ab uno ad aliud procedentes. There are four things whereby a man perfects his memory. First, when a man wishes to remember a thing, he should take some suitable yet somewhat unwonted illustration of it, since the unwonted strikes us more, and so makes a greater and stronger impression on the mind; and this explains why we remember better what we saw when we were children. Now the reason for the necessity of finding these illustrations or images, is that simple and spiritual impressions easily slip from the mind, unless they be tied as it were to some corporeal image, because human knowledge has a greater hold on sensible objects. For this reason memory is assigned to the sensitive part of the soul. Second, whatever a man wishes to retain in his memory he must carefully consider and set in order, so that he may pass easily from one memory to another. Hence the Philosopher says (De Memor. et Remin. ii): Sometimes a place brings memories back to us: the reason being that we pass quickly from the one to the other. Third, we must be anxious and earnest about the things we wish to remember, because the more a thing is impressed on the mind, the less it is liable to slip out of it. Wherefore Tully says in his Rhetoric that anxiety preserves the figures of images entire. Fourth, we should often reflect on the things we wish to remember. Hence the Philosopher says (De Memoria i) that reflection preserves memories, because as he remarks (De Memoria ii) custom is a second nature: wherefore when we reflect on a thing frequently, we quickly call it to mind, through passing from one thing to another by a kind of natural order. Ad tertium dicendum quod ex praeteritis oportet nos quasi argumentum sumere de futuris. Et ideo memoria praeteritorum necessaria est ad bene consiliandum de futuris. Reply Obj. 3: It behooves us to argue, as it were, about the future from the past; wherefore memory of the past is necessary in order to take good counsel for the future. Articulus 2 Article 2 Utrum intellectus sit pars prudentiae Whether understanding is a part of prudence? Ad secundum sic proceditur. Videtur quod intellectus non sit pars prudentiae. Eorum enim quae ex opposito dividuntur unum non est pars alterius. Sed intellectus ponitur virtus intellectualis condivisa prudentiae, ut patet in VI Ethic. Ergo intellectus non debet poni pars prudentiae. Objection 1: It would seem that understanding is not a part of prudence. When two things are members of a division, one is not part of the other. But intellectual virtue is divided into understanding and prudence, according to Ethic. vi, 3. Therefore understanding should not be reckoned a part of prudence. Praeterea, intellectus ponitur inter dona spiritus sancti, et correspondet fidei, ut supra habitum est. Sed prudentia est alia virtus a fide, ut per supradicta patet. Ergo intellectus non pertinet ad prudentiam. Obj. 2: Further, understanding is numbered among the gifts of the Holy Spirit, and corresponds to faith, as stated above (Q. 8, AA. 1, 8). But prudence is a virtue other than faith, as is clear from what has been said above (Q. 4, A. 8; I-II, Q. 62, A. 2). Therefore understanding does not pertain to prudence. Praeterea, prudentia est singularium operabilium, ut dicitur in VI Ethic. Sed intellectus est universalium cognoscitivus et immaterialium; ut patet in III de anima. Ergo intellectus non est pars prudentiae. Obj. 3: Further, prudence is about singular matters of action (Ethic. vi, 7): whereas understanding takes cognizance of universal and immaterial objects (De Anima iii, 4). Therefore understanding is not a part of prudence. Sed contra est quod Tullius ponit intelligentiam partem prudentiae, et Macrobius intellectum, quod in idem redit. On the contrary, Tully accounts intelligence a part of prudence, and Macrobius mentions understanding, which comes to the same. Respondeo dicendum quod intellectus non sumitur hic pro potentia intellectiva, sed prout importat quandam rectam aestimationem alicuius extremi principii quod accipitur ut per se notum, sicut et prima demonstrationum principia intelligere dicimur. Omnis autem deductio rationis ab aliquibus procedit quae accipiuntur ut prima. Unde oportet quod omnis processus rationis ab aliquo intellectu procedat. Quia igitur prudentia est recta ratio agibilium, ideo necesse est quod totus processus prudentiae ab intellectu derivetur. Et propter hoc intellectus ponitur pars prudentiae. I answer that, Understanding denotes here, not the intellectual power, but the right estimate about some final principle, which is taken as self-evident: thus we are said to understand the first principles of demonstrations. Now every deduction of reason proceeds from certain statements which are taken as primary: wherefore every process of reasoning must needs proceed from some understanding. Therefore since prudence is right reason applied to action, the whole process of prudence must needs have its source in understanding. Hence it is that understanding is reckoned a part of prudence. Ad primum ergo dicendum quod ratio prudentiae terminatur, sicut ad conclusionem quandam, ad particulare operabile, ad quod applicat universalem cognitionem, ut ex dictis patet. Conclusio autem singularis syllogizatur ex universali et singulari propositione. Unde oportet quod ratio prudentiae ex duplici intellectu procedat. Quorum unus est qui est cognoscitivus universalium. Quod pertinet ad intellectum qui ponitur virtus intellectualis, quia naturaliter nobis cognita sunt non solum universalia principia speculativa, sed etiam practica, sicut nulli esse malefaciendum, ut ex dictis patet. Alius autem intellectus est qui, ut dicitur in VI Ethic., est cognoscitivus extremi, idest alicuius primi singularis et contingentis operabilis, propositionis scilicet minoris, quam oportet esse singularem in syllogismo prudentiae, ut dictum est. Hoc autem primum singulare est aliquis singularis finis, ut ibidem dicitur. Unde intellectus qui ponitur pars prudentiae est quaedam recta aestimatio de aliquo particulari fine. Reply Obj. 1: The reasoning of prudence terminates, as in a conclusion, in the particular matter of action, to which, as stated above (Q. 47, AA. 3, 6), it applies the knowledge of some universal principle. Now a singular conclusion is argued from a universal and a singular proposition. Wherefore the reasoning of prudence must proceed from a twofold understanding. The one is cognizant of universals, and this belongs to the understanding which is an intellectual virtue, whereby we know naturally not only speculative principles, but also practical universal principles, such as One should do evil to no man, as shown above (Q. 47, A. 6). The other understanding, as stated in Ethic. vi, 11, is cognizant of an extreme, i.e., of some primary singular and contingent practical matter, viz. the minor premiss, which must needs be singular in the syllogism of prudence, as stated above (Q. 47, AA. 3, 6). Now this primary singular is some singular end, as stated in the same place. Wherefore the understanding which is a part of prudence is a right estimate of some particular end. Ad secundum dicendum quod intellectus qui ponitur donum spiritus sancti est quaedam acuta perspectio divinorum, ut ex supradictis patet. Aliter autem ponitur intellectus pars prudentiae, ut dictum est. Reply Obj. 2: The understanding which is a gift of the Holy Spirit, is a quick insight into divine things, as shown above (Q. 8, AA. 1, 2). It is in another sense that it is accounted a part of prudence, as stated above. Ad tertium dicendum quod ipsa recta aestimatio de fine particulari et intellectus dicitur, inquantum est alicuius principii; et sensus, inquantum est particularis. Et hoc est quod Philosophus dicit, in VI Ethic., horum, scilicet singularium, oportet habere sensum, hic autem est intellectus. Non autem hoc est intelligendum de sensu particulari quo cognoscimus propria sensibilia, sed de sensu interiori quo de particulari iudicamus. Reply Obj. 3: The right estimate about a particular end is called both understanding, insofar as its object is a principle, and sense, insofar as its object is a particular. This is what the Philosopher means when he says (Ethic. v, 11): Of such things we need to have the sense, and this is understanding. But this is to be understood as referring, not to the particular sense whereby we know proper sensibles, but to the interior sense, whereby we judge of a particular. Articulus 3 Article 3 Utrum docilitas debeat poni pars prudentiae Whether docility should be accounted a part of prudence? Ad tertium sic proceditur. Videtur quod docilitas non debeat poni pars prudentiae. Illud enim quod requiritur ad omnem virtutem intellectualem non debet appropriari alicui earum. Sed docilitas necessaria est ad quamlibet virtutem intellectualem. Ergo non debet poni pars prudentiae. Objection 1: It would seem that docility should not be accounted a part of prudence. For that which is a necessary condition of every intellectual virtue, should not be appropriated to one of them. But docility is requisite for every intellectual virtue. Therefore it should not be accounted a part of prudence. Praeterea, ea quae ad virtutes humanas pertinent sunt in nobis, quia secundum ea quae in nobis sunt laudamur vel vituperamur. Sed non est in potestate nostra quod dociles simus, sed hoc ex naturali dispositione quibusdam contingit. Ergo non est pars prudentiae. Obj. 2: Further, that which pertains to a human virtue is in our power, since it is for things that are in our power that we are praised or blamed. Now it is not in our power to be docile, for this is befitting to some through their natural disposition. Therefore it is not a part of prudence. Praeterea, docilitas ad discipulum pertinet. Sed prudentia, cum sit praeceptiva, magis videtur ad magistros pertinere, qui etiam praeceptores dicuntur. Ergo docilitas non est pars prudentiae. Obj. 3: Further, docility is in the disciple: whereas prudence, since it makes precepts, seems rather to belong to teachers, who are also called preceptors. Therefore docility is not a part of prudence. Sed contra est quod Macrobius, secundum sententiam Plotini, ponit docilitatem inter partes prudentiae. On the contrary, Macrobius following the opinion of Plotinus places docility among the parts of prudence. Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, prudentia consistit circa particularia operabilia. In quibus cum sint quasi infinitae diversitates, non possunt ab uno homine sufficienter omnia considerari, nec per modicum tempus, sed per temporis diuturnitatem. Unde in his quae ad prudentiam pertinent maxime indiget homo ab alio erudiri, et praecipue ex senibus, qui sanum intellectum adepti sunt circa fines operabilium. Unde philosophus dicit, in VI Ethic., oportet attendere expertorum et seniorum et prudentium indemonstrabilibus enuntiationibus et opinionibus non minus quam demonstrationibus, propter experientiam enim vident principia. Unde et Prov. III dicitur, ne innitaris prudentiae tuae; et Eccli. VI dicitur, in multitudine presbyterorum, idest seniorum, prudentium sta, et sapientiae illorum ex corde coniungere. Hoc autem pertinet ad docilitatem, ut aliquis sit bene disciplinae susceptivus. Et ideo convenienter ponitur docilitas pars prudentiae. I answer that, As stated above (A. 2, ad 1; Q. 47, A. 3) prudence is concerned with particular matters of action, and since such matters are of infinite variety, no one man can consider them all sufficiently; nor can this be done quickly, for it requires length of time. Hence in matters of prudence man stands in very great need of being taught by others, especially by old folk who have acquired a sane understanding of the ends in practical matters. Wherefore the Philosopher says (Ethic. vi, 11): It is right to pay no less attention to the undemonstrated assertions and opinions of such persons as are experienced, older than we are, and prudent, than to their demonstrations, for their experience gives them an insight into principles. Thus it is written (Prov 3:5): Lean not on thy own prudence, and (Sir 6:35): Stand in the multitude of the ancients (i.e., the old men), that are wise, and join thyself from thy heart to their wisdom. Now it is a mark of docility to be ready to be taught: and consequently docility is fittingly reckoned a part of prudence. Ad primum ergo dicendum quod etsi docilitas utilis sit ad quamlibet virtutem intellectualem, praecipue tamen ad prudentiam, ratione iam dicta. Reply Obj. 1: Although docility is useful for every intellectual virtue, yet it belongs to prudence chiefly, for the reason given above. Ad secundum dicendum quod docilitas, sicut et alia quae ad prudentiam pertinent, secundum aptitudinem quidem est a natura, sed ad eius consummationem plurimum valet humanum studium, dum scilicet homo sollicite, frequenter et reverenter applicat animum suum documentis maiorum, non negligens ea propter ignaviam, nec contemnens propter superbiam. Reply Obj. 2: Man has a natural aptitude for docility even as for other things connected with prudence. Yet his own efforts count for much towards the attainment of perfect docility: and he must carefully, frequently and reverently apply his mind to the teachings of the learned, neither neglecting them through laziness, nor despising them through pride. Ad tertium dicendum quod per prudentiam aliquis praecipit non solum aliis, sed etiam sibi ipsi, ut dictum est. Unde etiam in subditis locum habet, ut supra dictum est, ad quorum prudentiam pertinet docilitas. Quamvis etiam ipsos maiores oporteat dociles quantum ad aliqua esse, quia nullus in his quae subsunt prudentiae sibi quantum ad omnia sufficit, ut dictum est. Reply Obj. 3: By prudence man makes precepts not only for others, but also for himself, as stated above (Q. 47, A. 12, ad 3). Hence as stated (Ethic. vi, 11), even in subjects, there is place for prudence; to which docility pertains. And yet even the learned should be docile in some respects, since no man is altogether self-sufficient in matters of prudence, as stated above. Articulus 4 Article 4 Utrum solertia sit pars prudentiae Whether shrewdness is part of prudence? Ad quartum sic proceditur. Videtur quod solertia non sit pars prudentiae. Solertia enim se habet ad facile invenienda media in demonstrationibus; ut patet in I Poster. Sed ratio prudentiae non est demonstrativa, cum sit contingentium. Ergo ad prudentiam non pertinet solertia. Objection 1: It would seem that shrewdness is not a part of prudence. For shrewdness consists in easily finding the middle term for demonstrations, as stated in Poster. i, 34. Now the reasoning of prudence is not a demonstration since it deals with contingencies. Therefore shrewdness does not pertain to prudence. Praeterea, ad prudentiam pertinet bene consiliari, ut dicitur in VI Ethic. Sed in bene consiliando non habet locum solertia, quae est eustochia quaedam, idest bona coniecturatio, quae est sine ratione et velox; oportet autem consiliari tarde; ut dicitur in VI Ethic. Ergo solertia non debet poni pars prudentiae. Obj. 2: Further, good counsel pertains to prudence according to Ethic. vi, 5, 7, 9. Now there is no place in good counsel for shrewdness which is a kind of eustochia, i.e., a happy conjecture: for the latter is unreasoning and rapid, whereas counsel needs to be slow, as stated in Ethic. vi, 9. Therefore shrewdness should not be accounted a part of prudence. Praeterea, solertia, ut dictum est, est quaedam bona coniecturatio. Sed coniecturis uti est proprie rhetorum. Ergo solertia magis pertinet ad rhetoricam quam ad prudentiam. Obj. 3: Further, shrewdness as stated above (Q. 48) is a happy conjecture. Now it belongs to rhetoricians to make use of conjectures. Therefore shrewdness belongs to rhetoric rather than to prudence. Sed contra est quod Isidorus dicit, in libro Etymol., sollicitus dicitur quasi solers et citus. Sed sollicitudo ad prudentiam pertinet, ut supra dictum est. Ergo et solertia. On the contrary, Isidore says (Etym. x): A solicitous man is one who is shrewd and alert (solers citus). But solicitude belongs to prudence, as stated above (Q. 47, A. 9). Therefore shrewdness does also. Respondeo dicendum quod prudentis est rectam aestimationem habere de operandis. Recta autem aestimatio sive opinio acquiritur in operativis, sicut in speculativis, dupliciter, uno quidem modo, per se inveniendo; alio modo, ab alio addiscendo. Sicut autem docilitas ad hoc pertinet ut homo bene se habeat in acquirendo rectam opinionem ab alio; ita solertia ad hoc pertinet ut homo bene se habeat in acquirendo rectam existimationem per seipsum. Ita tamen ut solertia accipiatur pro eustochia, cuius est pars. Nam Eustochia est bene coniecturativa de quibuscumque, solertia autem est facilis et prompta coniecturatio circa inventionem medii, ut dicitur in I Poster. Tamen ille Philosophus qui ponit solertiam partem prudentiae, accipit eam communiter pro omni Eustochia, unde dicit quod solertia est habitus qui provenit ex repentino, inveniens quod convenit. I answer that, Prudence consists in a right estimate about matters of action. Now a right estimate or opinion is acquired in two ways, both in practical and in speculative matters, first by discovering it oneself, second by learning it from others. Now just as docility consists in a man being well disposed to acquire a right opinion from another man, so shrewdness is an apt disposition to acquire a right estimate by oneself, yet so that shrewdness be taken for eustochia, of which it is a part. For eustochia is a happy conjecture about any matter, while shrewdness is an easy and rapid conjecture in finding the middle term (Poster. i, 34). Nevertheless the philosopher who calls shrewdness a part of prudence, takes it for eustochia, in general, hence he says: Shrewdness is a habit whereby congruities are discovered rapidly. Ad primum ergo dicendum quod solertia non solum se habet circa inventionem medii in demonstrativis, sed etiam in operativis, puta cum aliquis videns aliquos amicos factos coniecturat eos esse inimicos eiusdem, ut ibidem Philosophus dicit. Et hoc modo solertia pertinet ad prudentiam. Reply Obj. 1: Shrewdness is concerned with the discovery of the middle term not only in demonstrative, but also in practical syllogisms, as, for instance, when two men are seen to be friends they are reckoned to be enemies of a third one, as the Philosopher says (Poster. i, 34). In this way shrewdness belongs to prudence. Ad secundum dicendum quod Philosophus veram rationem inducit in VI Ethic. ad ostendendum quod eubulia, quae est bene consiliativa, non est Eustochia, cuius laus est in veloci consideratione eius quod oportet, potest autem esse aliquis bene consiliativus etiam si diutius consilietur vel tardius. Nec tamen propter hoc excluditur quin bona coniecturatio ad bene consiliandum valeat. Et quandoque necessaria est, quando scilicet ex improviso occurrit aliquid agendum. Et ideo solertia convenienter ponitur pars prudentiae. Reply Obj. 2: The Philosopher adduces the true reason (Ethic. vi, 9) to prove that euboulia, i.e., good counsel, is not eustochia, which is commended for grasping quickly what should be done. Now a man may take good counsel, though he be long and slow in so doing, and yet this does not discount the utility of a happy conjecture in taking good counsel: indeed it is sometimes a necessity, when, for instance, something has to be done without warning. It is for this reason that shrewdness is fittingly reckoned a part of prudence. Ad tertium dicendum quod rhetorica etiam ratiocinatur circa operabilia. Unde nihil prohibet idem ad rhetoricam et prudentiam pertinere. Et tamen coniecturatio hic non sumitur solum secundum quod pertinet ad coniecturas quibus utuntur rhetores, sed secundum quod in quibuscumque dicitur homo coniicere veritatem. Reply Obj. 3: Rhetoric also reasons about practical matters, wherefore nothing hinders the same thing belonging both to rhetoric and prudence. Nevertheless, conjecture is taken here not only in the sense in which it is employed by rhetoricians, but also as applicable to all matters whatsoever wherein man is said to conjecture the truth. Articulus 5 Article 5 Utrum ratio debeat poni pars prudentiae Whether reason should be reckoned a part of prudence? Ad quintum sic proceditur. Videtur quod ratio non debeat poni pars prudentiae. Subiectum enim accidentis non est pars eius. Sed prudentia est in ratione sicut in subiecto, ut dicitur in VI Ethic. Ergo ratio non debet poni pars prudentiae. Objection 1: It would seem that reason should not be reckoned a part of prudence. For the subject of an accident is not a part thereof. But prudence is in the reason as its subject (Ethic. vi, 5). Therefore reason should not be reckoned a part of prudence.