Super II ad Timotheum Wykład Drugiego Listu do Tymoteusza Prooemium Prolog Genesis 31:40 ^31:40 Die noctuque aestu urebar, et gelu, fugiebatque somnus ab oculis meis. We dnie i w nocy cierpiałem gorąco i zimno, i sen uciekał od oczu moich (Rdz 31,40) 1. Verba sunt Iacob ostendentis et commendantis curam pastoralem, ac pastorale officium, in quibus, circa hoc officium, tria ponuntur, scilicet assiduitas, patientia, sollicitudo. 1. Te słowa wypowiedział Jakub, ukazując i wychwalając pasterską opiekę oraz pasterski urząd. W słowach tych przedstawia trzy rzeczy w odniesieniu do tego urzędu: nieustanność, cierpliwość i troskę. Primum est, quia sine intermissione debet curam gregis gerere. Unde dicit nocte et die. Nocte orando, die erudiendo. Is. XXI, 8: super speculam Domini ego sum stans iugiter per diem, et super custodiam ego sum stans totis noctibus. Vel per diem, id est, tempore prosperitatis; et per noctem, id est, tempore adversitatis, in quibus praelatus debet respicere curam gregis. II Cor. VI, 7: per arma iustitiae a dextris et a sinistris. Prov. XVII, 17: omni tempore diligit, qui amicus est. Nieustanność, ponieważ pasterz bez przerwy powinien sprawować pasterską opiekę nad stadem. Stąd mówi: we dnie i w nocy. W nocy – modląc się; we dnie – ucząc. Iz 21,8: na strażnicy Pańskiej ja jestem, stojąc ustawicznie we dnie, i na straży mojej ja jestem, stojąc przez wszystkie noce. Albo: we dnie, to znaczy w czasie pomyślności, i w nocy, to znaczy w czasie przeciwności. W czasie przeciwności przełożony powinien zająć się opieką nad stadem. 2 Kor 6,7: przez broń sprawiedliwości po prawicy i po lewicy; Prz 17,17: w każdym czasie miłuje, kto jest przyjacielem. Secundum est, quia maxime praelato patientia necessaria est. Debet enim praelatus propter gregis salutem, omnia sustinere. Io. c. X, 11: bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Prov. XIX, 11: doctrina viri per patientiam noscitur. Unde dicit aestu, id est fervore instantis persecutionis. Iac. I, 11: exortus est sol cum ardore, et arefecit foenum. Gelu, id est, timore futurorum. II Cor. VII, 5: foris pugnae, intus timores. Cierpliwość, ponieważ szczególnie w przypadku przełożonego cierpliwość jest konieczna. Przełożony powinien bowiem znieść wszystko ze względu na zbawienie stada. J 10,11: dobry pasterz duszę swoją daje za swoje owce; Prz 19,11: nauczanie męża poznaje się przez cierpliwość. Stąd mówi: cierpiałem gorąco, to znaczy ogień w czasie prześladowania. Jk 1,11: wzeszło bowiem słońce palące i wysuszyło trawę. Zimno, czyli obawa o przyszłość. 2 Kor 7,5: na zewnątrz walki, a wewnątrz obawy. Tertium est, quia praeest in sollicitudine, ut dicitur Rom. XII, 8. Et hoc expellit somnum negligentiae. Unde subditur Gen. XXXI, v. 41: fugiebatque somnus ab oculis meis. Prov. VI, 3: discurre, festina, suscita amicum tuum, ne des oculis tuis somnum. Troska, ponieważ rządzi z troską, jak jest napisane w Rz 12,8. A to odpędza sen obojętności. Stąd dodaje: sen uciekał od oczu moich. Prz 6,3–4: biegaj, spiesz się, zbudź przyjaciela twego, nie dawaj snu oczom twoim. 2. Recte ergo haec verba materiae huius epistolae conveniunt. In prima enim instruit eum de ordinatione ecclesiastica. In hac autem secunda agit de sollicitudine tanta pastorali, ut etiam martyrium sustineat pro cura gregis, ut patet in prologo. 2. A zatem te słowa należycie odpowiadają treści tego listu. W pierwszym liście pouczył Tymoteusza o uporządkowaniu Kościoła, w tym zaś, drugim, zajmuje się troską pasterską – tak wielką, że również gotową znieść męczeństwo dla dobra stada, jak jasno jest napisane w prologu. Caput 1 Rozdział pierwszy Praedicens Christum Lectio 1 Wykład 1 (2 Tm 1,1–2) Salutatio ^1:1 Paulus apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei, secundum promissionem vitae, quae est in Christo Jesu, [n. 3] ^1:2 Timotheo carissimo filio: gratia, misericordia, pax a Deo Patre, et Christo Jesu Domino nostro. [n. 5] 3. Dividitur autem haec epistola in salutationem, et narrationem. Secunda ibi gratias ago. 3. Dzieli zaś ten list na pozdrowienie i narrację epistolarną. Druga część zaczyna się od: Dziękuję Bogu (1 Tm 1,3; nr 7). Item primo ponitur persona salutans; I po pierwsze, przedstawia osobę pozdrawiającą; secundo persona salutata; po drugie, osobę pozdrawianą (nr 5); tertio bona optata. po trzecie, dobra, których życzy (nr 6). 4. Persona salutans describitur ex nomine Paulus, quod sonat modicitatem, quod ei competit propter humilitatem mentis et tribulationem, quae faciunt hominem parvum. In tantum quod Christus dicitur minoratus propter passiones. Hebr. II, 9: eum qui in modico ab angelis minoratus est, et cetera. 4. Osobę pozdrawiającą charakteryzuje na podstawie imienia Paweł. Sugeruje ono skromność, która przysługuje mu z racji pokory umysłu oraz z racji utrapienia, czyniącego człowieka małym – w tym znaczeniu, w którym o Chrystusie jest powiedziane, że został umniejszony z powodu męki. Hbr 2,9: który mało co od aniołów został umniejszony, itd. Item ex dignitate, quam, primo ponit, secundo dignitatis originem, tertio fructum. Dignitas est magna, quia est apostolus Iesu Christi, id est, missus a Christo. Lc. VI, v. 13: elegit duodecim ex ipsis, quos etiam apostolos nominavit. Hanc dignitatem adeptus est, quia plus omnibus laboravit, I Cor. c. XV, 10 et Gal. II, 8: qui operatus est Petro in apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes. Ponadto charakteryzuje na podstawie godności, którą, po pierwsze, przedstawia; po drugie, pokazuje jej źródło; po trzecie, pokazuje owoc. Godność ta jest wielka: apostoł Jezusa Chrystusa, to znaczy posłany przez Chrystusa. Łk 6,13: wybrał dwunastu z nich, których też nazwał apostołami. Uzyskał tę godność, ponieważ pracował więcej od wszystkich. 1 Kor 15,10 i Ga 2,8: ten bowiem, który uczynił Piotra apostołem obrzezania, uczynił nim i mnie wśród pogan. Origo apostolatus est voluntas Dei, unde dicit per voluntatem Dei, quam quidam praeveniunt, quia se ingerunt; contra quos dicitur Hebr. V, 4: nemo assumit sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Item quidam permittuntur propter peccata populi. Iob XXXIV, 30: qui regnare facit hominem hypocritam propter peccata populi. Sed hoc est per voluntatem Dei, quod dicit, quia non per voluntatem suam. Źródłem apostolatu jest wola Boga, stąd mówi: z woli Boga. Tej woli niektórzy przeszkadzają, ponieważ narzucają samych siebie. Przeciwko nim mówi w Hbr 5,4: a nikt nie bierze sobie tej godności, tylko ten, który jest powołany przez Boga, jak Aaron. Ponadto niektórzy zostają dopuszczeni z powodu grzechów ludu. Hi 34,30: On czyni, aby z powodów grzechu ludu królował człowiek obłudny. Lecz to jest z woli Boga, o czym mówi, gdyż nie jest to z jego własnej woli. Fructus autem non est aliquid terrenum, sed secundum promissionem vitae, quae est, etc., id est, ad consequendam vitam aeternam promissam a Christo. Hic debet esse finis praelatorum. I Cor. IX, 25: illi quidem ut corruptibilem coronam accipiant, nos autem incorruptam. Dan. XII, 3: qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellae in perpetuas aeternitates. Owocem zaś nie jest coś ziemskiego, lecz coś według obietnicy życia, które jest – czyli po to, aby osiągnąć życie wieczne obiecane przez Chrystusa. Taki powinien być cel przełożonych. 1 Kor 9,25: oni wprawdzie aby zniszczalny wieniec otrzymać, my zaś niezniszczalny; Dn 12,3: a którzy do sprawiedliwości wykształcą wielu, jak gwiazdy na wieki wieczne. 5. Persona salutata est Timotheus filius eius ab eo conversus, Act. XVI, 1. Charissimus, quia sibi unanimis. Phil. II, 20: neminem habeo tam unanimem, et cetera. 5. Osoba pozdrawiana: do Tymoteusza, syna, tego, którego nawrócił (Dz 16,1). Najmilszego, ponieważ jednomyślnego z nim. Flp 2,20: nikogo nie mam tak jednomyślnego ze mną, itd. 6. Bona optata sunt tria, scilicet gratia, per quam est remissio peccatorum; misericordia, per quam consequimur finale bonum; pax, Glossa: id est, tranquillitas mentis, haec competit praelato, qui ad hoc ponitur ut pacem procuret. Io. dixit Dominus: pax vobis; et praecepit intrantibus domum pacem offerre, ut habetur Matth. X, v. 12. Et hoc a Deo Patre, qui est dator omnis boni Iac. I, 5. Item a Iesu Christo, qui est mediator inquantum homo Dei et hominum. II Petr. I, 4: per quem maxima nobis et pretiosa promissa donavit. 6. Dobra, których życzy, są trzy, a mianowicie Łaska, przez którą dokonuje się odpuszczenie grzechów; miłosierdzie, przez które osiągamy ostateczne dobro; pokój – czyli, jak mówi glosa, „cisza umysłu” – który przynależy do przełożonego, ustanawianego w tym celu, aby zadbać o pokój. Pan powiedział: pokój wam (J 20,19). I przykazał wchodzącym do domu, by ofiarowali pokój, jak jest napisane w Mt 10,12. A to od Boga Ojca, który jest dawcą wszelkiego dobra (Jk 1,5). Ponadto i Jezusa Chrystusa, który jako człowiek jest pośrednikiem między Bogiem i ludźmi. 2 P 1,4: przez którego nam udzielił największych i cennych obietnic. Lectio 2 Wykład 2 (2 Tm 1,3–5) Actio Gratiarum ^1:3 Gratias ago Deo, cui servio a progenitoribus in conscientia pura, quod sine intermissione habeam tui memoriam in orationibus meis, nocte ac die [n. 7] ^1:4 desiderans te videre, memor lacrimarum tuarum, ut gaudio implear, [n. 9] ^1:5 recordationem accipiens ejus fidei, quae est in te non ficta, quae et habitavit primum in avia tua Loide, et matre tua Eunice, certus sum autem quod et in te. [n. 11] 7. Hic incipit epistolaris narratio, in qua 7. Tu rozpoczyna narrację epistolarną, w której: primo munit eum contra praesentes persecutiones; po pierwsze, umacnia go wobec obecnych prześladowań; secundo contra futura pericula Ecclesiae, III cap., ibi hoc autem scito. po drugie, wobec przyszłych niebezpieczeństw Kościoła: To zaś wiedz (2 Tm 3,1; nr 89). Item primo inducit ad instantiam praedicationis, quae tunc erat causa et occasio persecutionis; Ponadto, po pierwsze, nakłania do wytrwałego głoszenia, które było wtedy przyczyną i pretekstem do prześladowań; secundo hortatur ad sustinendas tribulationes propter Christum, ibi tu ergo, etc., c. II. po drugie, zachęca do znoszenia utrapień ze względu na Chrystusa: Ty więc (2 Tm 2,1; nr 35). Item primo commemorat bona ipsius Timothei; Ponadto, po pierwsze, przypomina dobra posiadane przez samego Tymoteusza;