Quaestio Disputata de Unione Verbi Incarnati Kwestia dyskutowana o zjednoczeniu Słowa wcielonego Prooemium Et primo enim quaeritur, utrum haec unio facta sit in persona, vel in natura. 1. Czy to zjednoczenie dokonało się w osobie, czy w naturze Secundo utrum in Christo sit una tantum hypostasis. 2. Czy w Chrystusie jest tylko jedna hipostaza lub podmiot, czy dwie Tertio utrum Christus sit unum neutraliter, vel duo. 3. Czy Chrystus jest jednym w rodzaju nijakim, czy dwoma Quarto utrum in Christo sit unum tantum esse. 4. Czy w Chrystusie jest tylko jedno istnienie Quinto utrum in Christo sit una tantum operatio. 5. Czy w Chrystusie jest tylko jedno działanie Articulus 1 Artykuł 1 Utrum haec unio facta sit in persona, vel in natura Czy to zjednoczenie dokonało się w osobie, czy w naturze Et primo quaeritur utrum haec unio facta sit in persona, vel in natura. Videtur autem quod in natura. Dicit enim Athanasius quod sicut anima rationalis et caro unus est homo; ita Deus et homo unus est Christus. Sed anima rationalis et caro uniuntur in unam naturam humanam. Ergo Deus et homo uniuntur in unam naturam Christi. Wydaje się zaś, że w naturze. 1. Atanazy powiada bowiem, że „jak rozumna dusza i ciało jednym są człowiekiem, tak Bóg i człowiek jednym są Chrystusem”. Lecz dusza rozumna i ciało jednoczą się w jednej naturze ludzkiej. A zatem Bóg i człowiek jednoczą się w jedną naturę Chrystusa. Praeterea, Damascenus dicit in III libro: hoc facit haereticis errorem, quia dicunt idem naturam et hypostasim. Sed hoc non videtur falsum esse: quia in quolibet simplici, et praecipue in Deo, idem est suppositum et natura. Ergo non est falsum quod haeretici dicunt, quod si unio facta sit in persona, sit facta in natura. 2. Jan Damasceński twierdzi w III księdze: „Na tym polega błąd heretyków, iż mówią, że natura i hipostaza są tym samym”. Lecz to nie wydaje się fałszem, ponieważ w każdej prostej rzeczy, a szczególnie w Bogu, podmiot i natura są tym samym. A zatem nie jest fałszem to, co twierdzą heretycy, że jeśli zjednoczenie dokonało się w osobie, to dokonało się w naturze. Praeterea, Damascenus dicit in III libro, quod inconvertibiliter et inalterabiliter unitae sunt ad invicem duae naturae. Sed unio naturarum videtur importare unionem naturalem. Ergo unio facta est in natura. 3. Jan Damasceński twierdzi w III księdze, że „dwie natury są wzajemnie zjednoczone nieodwracalnie i niezmiennie”. Lecz zjednoczenie natur wydaje się pociągać za sobą zjednoczenie naturalne. A więc zjednoczenie dokonało się w naturze. Praeterea, in omnibus illis in quibus suppositum aliquid habet praeter naturam speciei, vel accidens vel naturam individualem necesse est quod differat suppositum a natura, ut patet per Philosophum in VII Metaph. Sed si unio humanae naturae ad verbum non est facta in natura humana, non pertinebit ad naturam speciei ipsius verbi. Ergo sequetur quod suppositum verbi sit aliud a natura divina; quod est impossibile. Videtur ergo quod unio facta sit in natura. 4. We wszystkich tych rzeczach, w których podmiot posiada coś oprócz natury gatunku – czy to przypadłość, czy naturę jednostkową – konieczne jest odróżnienie podmiotu od natury, jak jasno stwierdza Filozof w VII księdze Metafizyki. Lecz jeśli zjednoczenie ludzkiej natury ze Słowem nie zostało dokonane w naturze ludzkiej, to nie będzie należało do natury gatunku samego Słowa. Tak więc wynikałoby z tego, że podmiot Słowa jest czymś innym od natury boskiej, co jest niemożliwe. Wydaje się zatem, że zjednoczenie dokonało się w naturze. Praeterea, omnis unio terminatur ad aliquod unum, quod est posterius ipsa unione. Sed unitas personae verbi, cum sit aeterna, non est posterior unione quae facta est in plenitudine temporis. Ergo unio non est facta in persona. 5. Każde zjednoczenie osiąga kres w czymś jednym, co jest późniejsze od samego zjednoczenia. Lecz jedność Osoby Słowa, ponieważ jest wieczna, nie jest późniejsza od zjednoczenia, które dokonało się w pełni czasu (por. Ga 4,4). A zatem zjednoczenie nie dokonało się w osobie. Praeterea, unio importat additamentum quoddam. Unde non potest fieri unio in aliquo quod est summae simplicitatis. Sed persona verbi, cum sit vere Deus, est summae simplicitatis. Ergo in persona verbi non potest fieri unio. 6. Zjednoczenie wprowadza jakiś dodatek. Dlatego zjednoczenie nie może dokonać się w czymś, co charakteryzuje się najwyższą prostotą. Lecz Osoba Słowa, ponieważ jest prawdziwym Bogiem, charakteryzuje się najwyższą prostotą. A zatem w Osobie Słowa nie może dokonać się zjednoczenie. Praeterea, duo quae non sunt unius generis, non possunt in aliquo uniri: ex linea enim et albedine non fit unum. Sed humana natura multo plus differt a divina quam ea quae differunt genere. Ergo non potest simul humanae et divinae naturae unio fieri in persona una. 7. Dwie rzeczy, które nie należą do jednego rodzaju, nie mogą się w coś zjednoczyć. Z linii i bieli nie może bowiem stać się jedno. Lecz ludzka natura dużo bardziej różni się od boskiej niż rzeczy, które różnią się od siebie rodzajem. A zatem jednoczesne zjednoczenie ludzkiej i boskiej natury nie może dokonać się w jednej osobie. Praeterea, persona et natura verbi differunt solum secundum modum intelligendi, in quantum in persona verbi importatur relatio originis, non autem in natura. Sed per relationem originis verbum non refertur ad humanam naturam, sed ad patrem. Ergo eodem modo se habent ad naturam assumptam persona verbi, et natura eius. Si ergo est facta unio in persona, erit facta unio in natura. 8. Osoba i natura Słowa różnią się tylko stosownie do sposobu poznawania intelektualnego. W Osobie Słowa zawiera się bowiem relacja zapoczątkowania, w naturze zaś nie. Lecz przez relację zapoczątkowania Słowo nie odnosi się do ludzkiej natury, ale do Ojca. A więc Osoba Słowa i Jego natura odnoszą się do natury przyjętej w ten sam sposób. Jeśli zatem dokonało się zjednoczenie w osobie, to dokonało się zjednoczenie w naturze. Praeterea, incarnatio excitat nos ad Deum incarnatum diligendum. Sed non debemus plus diligere unam personam divinam quam aliam; quia quorum est eadem bonitas, debet esse eadem dilectio. Ergo unio incarnationis facta est in natura communi tribus personis. 9. Wcielenie pobudza nas do miłowania Boga wcielonego. Lecz nie powinniśmy bardziej miłować jednej Osoby Boskiej od innej, ponieważ posiadającym tę samą dobroć należy się to samo miłowanie. A zatem zjednoczenie Wcielenia dokonało się w naturze wspólnej trzem osobom. Praeterea, secundum Philosophum in II De anima, vivere viventibus est esse. Sed in Christo est duplex vita, scilicet humana et divina. Ergo est illi duplex esse, et per consequens duplex persona: esse enim est suppositi vel personae. Non ergo facta est unio in persona. 10. Filozof pisze w II księdze O duszy, że „u istot żyjących życie jest istnieniem”. Lecz w Chrystusie są dwa życia, a mianowicie ludzkie i boskie. A więc są w Nim dwa istnienia i w konsekwencji dwie osoby. Istnienie bowiem przynależy do podmiotu lub osoby. Zjednoczenie nie dokonało się zatem w osobie. Praeterea, sicut forma partis comparatur ad materiam, ita forma totius ad suppositum. Sed forma partis non potest esse nisi in materia propria. Ergo forma totius, quae est natura, non potest esse nisi in proprio supposito, quod est persona humana. Et eadem ratione natura divina est etiam in persona divina. Ergo, si sint ibi duae naturae, oportet quod sint ibi duae personae. 11. Jak forma części odnosi się do materii, tak forma całości do podmiotu. Lecz forma części może istnieć tylko we właściwej materii. Tak więc forma całości, którą jest natura, może istnieć tylko we właściwym podmiocie, którym jest osoba ludzka. I na tej samej zasadzie natura boska jest także w Osobie Boskiej. A zatem, jeżeli są tam dwie natury, to jest konieczne, aby były tam dwie osoby. Praeterea, omne quod vere praedicatur de aliquo, potest supponere pro ipso. Sed natura divina vere praedicatur de persona verbi. Ergo potest supponere pro ipsa. Si ergo facta est unio in persona, vere potest dici quod facta sit unio in natura. 12. Wszystko to, co prawdziwie orzeka się o czymś, może to coś zastępować. Lecz naturę boską prawdziwie orzeka się o Osobie Słowa. A więc może ją ona zastępować. Jeśli zatem dokonało się zjednoczenie w osobie, to prawdziwie można powiedzieć, że dokonało się zjednoczenie w naturze. Praeterea, omne quod unitur alicui, aut unitur ei essentialiter aut accidentaliter. Sed humana natura non unitur verbo accidentaliter, quia sic retineret suam personalitatem, et essent duae personae. Omnis enim substantia alteri adveniens retinet suam singularitatem; sicut vestis induta, et equus equitantis. Ergo advenit ei essentialiter quasi pertinens ad essentiam vel naturam verbi. Est ergo unio facta in natura. 13. Wszystko, co jednoczy się z czymś, jednoczy się z tym czymś albo istotowo, albo przypadłościowo. Lecz ludzka natura nie jednoczy się ze Słowem przypadłościowo, gdyż wtedy zachowałaby swoją osobowość i byłyby dwie osoby. Każda bowiem substancja, która dochodzi do innej, zachowuje swoją pojedynczość – tak jest na przykład w przypadku założonej szaty czy konia dosiadanego przez jeźdźca. A zatem natura ludzka dochodzi do Słowa istotowo jako należąca do istoty lub natury Słowa. Zjednoczenie dokonało się więc w naturze. Praeterea, nihil quod comprehenditur sub alio, extendit se ad aliquid extrinsecum; sicut quod comprehenditur loco non est in exteriori loco. Sed suppositum cuiuslibet naturae comprehenditur sub natura illa, unde et dicitur res naturae. Sic enim comprehenditur individuum sub specie, sicut species sub genere. Cum ergo verbum sit suppositum divinae naturae, non potest se extendere ad aliam naturam ut sit eius suppositum, nisi efficiatur natura una. 14. Wszystko to, co zostaje ogarnięte przez coś innego, nie rozciąga się na coś zewnętrznego. Na przykład to, co ogarnięte przez miejsce, nie jest w miejscu zewnętrznym. Lecz podmiot każdej natury jest ogarnięty przez tę naturę, dlatego więc mówi się: „rzecz posiadająca naturę”. Jak bowiem gatunek ogarnia jednostkę, tak rodzaj ogarnia gatunek. Skoro zatem Słowo jest podmiotem boskiej natury, to może rozciągać się na inną naturę, stając się jej podmiotem, tylko w taki sposób, że skutkiem jest jedna natura. Praeterea, natura se habet ad suppositum per modum formalioris, et simplicioris et constituentis. Hoc autem modo non potest se habere natura humana ad personam verbi. Ergo persona verbi non potest esse persona humanae naturae. 15. Natura odnosi się do podmiotu na sposób czegoś bardziej formalnego, prostszego i konstytuującego. W ten zaś sposób natura ludzka nie może odnosić się do Osoby Słowa. A zatem Osoba Słowa nie może być osobą ludzkiej natury. Praeterea, actio attribuitur supposito vel personae: quia actiones singularium sunt, secundum Philosophum. Sed in Christo sunt duae actiones, ut Damascenus probat in libro III. Ergo sunt ibi duae personae. Non ergo facta est unio in persona. 16. Działanie przypisuje się podmiotowi albo osobie, ponieważ – według Filozofa – działania przynależą do rzeczy pojedynczych. Lecz w Chrystusie są dwa działania, jak dowodzi Jan Damasceński w III księdze. A zatem są tam dwie osoby. Zjednoczenie nie dokonało się zatem w osobie. Praeterea, persona definitur esse natura proprietate distincta. Si ergo facta est unio in persona, sequitur quod facta sit unio in natura. 17. Osobę definiuje się jako naturę wyodrębnioną dzięki własności. Jeśli zatem zjednoczenie dokonało się w osobie, to wynika z tego, że zjednoczenie dokonało się w naturze. Sed contra. Est quod Augustinus dicit in libro De fide ad Petrum: duarum naturarum veritas manet in Christo secundum unam personam. Przeciw temu. 1. Augustyn pisze w dziele O wierze do Piotra: „Prawda dwóch natur trwa w Chrystusie stosownie do jednej osoby”. Praeterea, Ad Orosium dicit: duas naturas cognoscimus in una persona filii. 2. W Liście do Orozjusza mówi: „W jednej osobie Syna rozpoznajemy dwie natury”. Respondeo. Dicendum quod ad evidentiam huius quaestionis, primo, oportet considerare quid est natura, secundo, quid est persona; tertio, quomodo unio verbi incarnati facta est in persona, non in natura. Odpowiedź. Należy stwierdzić, że wyjaśnienie tej kwestii domaga się rozważenia po pierwsze tego, czym jest natura; po drugie tego, czym jest osoba; po trzecie tego, w jaki sposób zjednoczenie Słowa wcielonego dokonało się w osobie, a nie w naturze. Sciendum est ergo, quod nomen naturae a nascendo sumitur. Unde primo est dicta natura, quasi nascitura, ipsa nativitas viventium, scilicet animalium et plantarum. Deinde tractum est nomen naturae ad principium praedictae nativitatis. Et quia huiusmodi nativitatis principium intrinsecum est, ulterius derivatum est nomen naturae ad significandum interius principium motus, secundum quod dicitur in II Physic., quia natura est principium motus in quo est, per se, non secundum accidens. Et quia motus naturalis praecipue in generatione terminatur ad essentiam speciei, ulterius essentia speciei, quam significat definitio, natura vocatur. Unde et Boetius dicit in libro De duabus naturis, quod natura est unumquodque informans specifica differentia. Et hoc modo hic natura accipitur. Trzeba więc wiedzieć, że nazwa „natura” pochodzi od „narodzenia”. Stąd pierwotnie mówiło się o naturze jako o czymś mającym się narodzić lub jako o samym narodzeniu istot żyjących, a mianowicie zwierząt i roślin. Następnie rozciągnięto znaczenie nazwy „natura” na zasadę wspomnianego narodzenia. A ponieważ zasada tego rodzaju narodzenia jest wewnętrzna, nazwę „natura” zapożyczono później, aby oznaczyć nią wewnętrzną zasadę ruchu, o czym jest mowa w II księdze Fizyki. Natura bowiem w tym, w czym jest, jest zasadą ruchu przez się, nie przypadłościowo. A ponieważ ruch naturalny – zwłaszcza w powstawaniu – osiąga kres w istocie gatunku, to w konsekwencji istotę gatunku, którą oznacza definicja, zwie się „naturą”. Toteż i Boecjusz powiada w dziele O dwóch naturach, że „naturą jest różnica gatunkowa formująca każdy byt”. I w ten właśnie sposób rozumiemy tutaj naturę. Ad intelligendum autem quid sit persona, considerandum est quod si aliqua res est in qua non sit aliud quam essentia speciei, ipsa essentia speciei erit per se individualiter subsistens. Et sic in huiusmodi re idem esset realiter suppositum et natura, sola ratione differens; in quantum scilicet natura dicitur prout est essentia speciei, suppositum vero in quantum per se subsistit. Si vero aliqua res sit intra quam praeter essentiam speciei, quam significat definitio, sit aliquid aliud, vel accidens vel materia individualis; tunc suppositum non erit omnino idem quod natura, sed habebit se per additionem ad naturam. Sicut apparet praecipue in his quae sunt ex materia et forma composita. Et quod dictum est de supposito, intelligendum est de persona in rationali natura: cum persona nihil aliud sit quam suppositum rationalis naturae, secundum quod Boetius dicit in libro De duabus naturis, quod persona est rationalis naturae individua substantia. Aby zrozumieć zaś, czym jest osoba, należy wziąć pod uwagę, że jeśli jest jakaś rzecz, w której jest jedynie istota gatunku, to sama ta istota gatunku będzie przez się jednostkowo samoistna. I w ten sposób w tego rodzaju rzeczy realnie tym samym byłby podmiot i natura, różniąc się jedynie pojęciowo, o ile mianowicie w odniesieniu do tej rzeczy mówiłoby się, że jest naturą z tej racji, iż jest istotą gatunku, zaś podmiotem jest dlatego, iż istnieje samoistnie przez się. Jeżeli zaś wewnątrz jakiejś rzeczy byłoby coś innego poza istotą gatunku, którą oznacza definicja – bądź przypadłość, bądź materia jednostkowa – wtedy podmiot nie będzie całkowicie tym samym, czym jest natura, lecz będzie odnosił się do natury jako coś dodatkowego. Widać to szczególnie w tych rzeczach, które są złożone z materii i formy. W przypadku natury rozumnej to, co powiedziano o podmiocie, należy odnieść do osoby, skoro osoba nie jest niczym innym jak podmiotem natury rozumnej, o czym pisze Boecjusz w dziele O dwóch naturach: osoba jest „jednostkową substancją natury rozumnej”. Sic ergo patet quod nihil prohibet aliqua uniri in persona quae non sunt unita in natura; potest enim individua substantia rationalis naturae habere aliquid quod non pertinet ad naturam speciei, et hoc unitur ei personaliter, non naturaliter. Hoc igitur modo accipiendum est quod natura humana unita est verbo Dei in persona, non in natura: quia si non pertinet ad naturam divinam, pertinet autem ad personam ipsius, in quantum persona verbi assumendo, adiunxit sibi humanam naturam. Sed de modo huiusmodi coniunctionis dubitatio et discordia accidit. Videmus enim in creaturis quod dupliciter aliquid alicui advenit; scilicet accidentaliter, et essentialiter. Widać zatem wyraźnie, że nic nie przeszkadza temu, by jakieś rzeczy, które nie są zjednoczone w naturze, były zjednoczone w osobie. Jednostkowa substancja natury rozumnej może bowiem posiadać coś, co nie przynależy do natury gatunku, a co jednoczy się z nią osobowo, nie zaś co do natury. W ten właśnie sposób należy przyjąć, że natura ludzka została zjednoczona ze Słowem Boga w osobie, a nie w naturze. Jeśli bowiem natura ludzka nie przynależy do natury boskiej, to przynależy do Boskiej Osoby, stosownie do tego, że Osoba Słowa, przyjmując naturę ludzką, dołączyła ją do siebie. Lecz sposób tego połączenia stał się przyczyną wątpliwości i niezgody. Dostrzegamy bowiem w stworzeniach, że coś może dochodzić do czegoś innego na dwa sposoby, a mianowicie przypadłościowo i istotowo. Nestorius igitur, et ante ipsum Theodorus Mopsuestenus, posuerunt naturam humanam coniunctam esse verbo accidentaliter; scilicet secundum gratiae inhabitationem: ponentes quod verbum Dei unitum erat homini Christo sicut habitans in ipso ut in templo suo. Videmus autem quod omnis substantia coniuncta alteri accidentaliter, retinet seorsum suam propriam singularitatem, sicut vestis adveniens homini aut domus continens habitatorem: unde sequitur quod homo ille habuerit propriam singularitatem quae est personalitas eius. Sequebatur ergo secundum Nestorium, quod in Christo persona hominis esset distincta persona a persona verbi; et quod esset alius filius hominis, et alius filius Dei. Unde beatam virginem non confitebatur matrem Dei, sed matrem hominis.- Sed hoc est omnino absurdum. Primo quidem, quia sacra Scriptura aliter loquitur de hominibus in quibus verbum Dei habitavit per gratiam, et aliter de Christo. Nam de aliis dicit quod factum est verbum domini ad talem prophetam, sed de Christo dicit: verbum caro factum est, id est homo; quasi ipsum verbum personaliter sit homo. Secundo, quia apostolus ad Philipp. hanc unionem exinanitionem filii Dei vocat. Manifestum est autem quod inhabitatio gratiae non sufficit ad rationem exinanitionis. Alioquin exinanitio competeret non solum filio, sed etiam patri et spiritui sancto, de quo dominus dicit Ioan. XIV: apud vos manebit, et in vobis erit; et de se et patre: ad eum veniemus, et apud eum mansionem faciemus. Propter hoc igitur et multa alia, praedictus error damnatus est in Concilio Ephesino. Nestoriusz zatem i przed nim Teodor z Mopsuestii, sądząc, że Słowo Boga zostało zjednoczone z człowiekiem Chrystusem, jak gdyby zamieszkując w Nim niczym w swojej świątyni, stwierdzili, że ludzka natura została połączona ze Słowem przypadłościowo, to znaczy według zamieszkiwania łaski. Widzimy zaś, że każda substancja połączona z inną przypadłościowo zachowuje oddzielnie swoją własną pojedynczość, jak szata dochodząca do człowieka lub dom zawierający mieszkańca. Stąd wynika, że ten człowiek posiadał własną pojedynczość, którą jest jego osobowość. Wedle Nestoriusza wynikałoby więc z tego, że w Chrystusie osoba człowieka była odrębną osobą od Osoby Słowa oraz że kimś innym był Syn Człowieczy, a kimś innym Syn Boży. Dlatego Nestoriusz nie wyznawał wiary, że błogosławiona Dziewica jest Matką Boga, ale przyjmował, że jest ona matką człowieka. Lecz to stanowisko jest całkowicie niedorzeczne. Po pierwsze dlatego, że Pismo Święte inaczej wyraża się o ludziach, w których Słowo Boże zamieszkało przez łaskę, a inaczej o Chrystusie. O nich mówi bowiem, że słowo Pańskie zostało skierowane do takiego lub innego proroka, lecz o Chrystusie powiada: „Słowo ciałem się stało” (J 1,14), to znaczy człowiekiem, jako że samo Słowo osobowo jest człowiekiem. Po drugie, Apostoł w Liście do Filipian (2,7) nazywa to zjednoczenie „ogołoceniem Syna Bożego”. Jest zaś oczywiste, że zamieszkiwanie łaski nie wystarcza, by spełnić pojęcie ogołocenia. W przeciwnym razie ogołocenie przysługiwałoby nie tylko Synowi, lecz również Ojcu i Duchowi Świętemu, o którym Pan mówi: „u was mieszkać będzie, i w was będzie” (J 14,17); a o sobie i Ojcu: „do niego przyjdziemy i mieszkanie u niego uczynimy” (J 14,23). Tak więc z tego powodu oraz wielu innych wspomniany błąd został potępiony na soborze w Efezie. Quidam vero cum Nestorio sustinentes humanam naturam accidentaliter verbo advenisse, voluerunt evitare dualitatem personarum quam ponebat Nestorius, ponentes quod verbum assumpsit animam et corpus sibi invicem non unita; ut sic non constitueretur persona humana ex anima et corpore. Sed ex hoc sequitur maius inconveniens, quod Christus non vere fuerit homo; cum ratio hominis consistat in unione animae et corporis. Et ideo etiam hic error damnatus est sub Alexandro III in Concilio Turonensi. Niektórzy zaś, uznając razem z Nestoriuszem, że ludzka natura doszła do Słowa przypadłościowo, chcieli uniknąć przyjęcia tezy o dwóch osobach, którą przyjmował Nestoriusz. Dlatego twierdzili, iż Słowo przyjęło duszę i ciało jako niezjednoczone wzajemnie ze sobą, aby nie uznać, że ze zjednoczenia ciała i duszy ukonstytuowała się osoba ludzka. Lecz wynikałaby z tego większa niestosowność, mianowicie że Chrystus nie był prawdziwie człowiekiem – pojęcie człowieka oznacza bowiem zjednoczenie duszy i ciała. I dlatego również ten błąd został potępiony na synodzie w Tours za Aleksandra III. Alii vero acceperunt aliam partem, ponentes naturam humanam verbo essentialiter advenire; ut quasi conflaretur una natura, sive essentia, ex natura divina et natura humana. Et ad hoc quidem Apollinaris Laodicensis tria dogmata posuit, ut Leo Papa dicit in epistola quadam ad Constantinopolitanos, quorum primum fuit quod posuit animam non esse unitam in Christo, sed verbum carni loco animae advenisse. Ut sic ex verbo et carne fieret una natura, sicut in nobis ex anima et corpore. In quo quidem dogmate Apollinaris secutus est Arium. Sed quia evangelica Scriptura expresse de anima Christi loquitur, secundum illud Ioan. X: potestatem habeo ponendi animam meam, incidit in secundum dogma, ut poneret quidem animam sensitivam esse in Christo, non autem rationalem; sed verbum fuisse homini Christo loco intellectus. Sed hoc est inconveniens; quia secundum hoc, verbum non assumpsisset humanam, sed bestialem naturam, ut Augustinus contra eum arguit in libro LXXXIII quaestionum. Tertium dogma eius fuit, quod caro Christi non est de femina sumpta sed facta de verbo in carnem mutato atque converso. Hoc autem est maxime impossibile: quia verbum Dei, cum sit vere Deus, est immutabile omnino. Unde propter haec dogmata damnatus est Apollinaris in Concilio Constantinopolitano; et Eutyches, qui eius tertium dogma secutus est, in Concilio Chalcedonensi. Inni zaś zajęli przeciwne stanowisko, uznając, że natura ludzka doszła do Słowa istotowo, tak że natura boska oraz natura ludzka jakby stopiły się w jedną naturę czy też istotę. W tym sensie Apolinary z Laodycei przyjął trzy twierdzenia, o czym pisze papież Leon w pewnym liście do mieszkańców Konstantynopola. Pierwsze z nich było następujące. Apolinary stwierdził, że w Chrystusie dusza nie została zjednoczona, lecz w miejsce duszy przyszło Słowo. Stało się to w taki sposób, że ze Słowa i ciała powstała jedna natura, tak jak w nas powstaje ona z ciała i duszy. Twierdząc tak, Apolinary był naśladowcą Ariusza. Lecz ponieważ Pismo Święte w Ewangelii wyraźnie wspomina o duszy Chrystusa – jak w Ewangelii Jana: „mam moc moją duszę oddać” (J 10,18) – Apolinary wpadł na pomysł drugiego twierdzenia. Uznał mianowicie, że w Chrystusie była dusza zmysłowa, nie było zaś duszy rozumnej, lecz w człowieku Chrystusie miejsce intelektu zajęło Słowo. Lecz jest to niewłaściwe twierdzenie, ponieważ oznacza ono, że Słowo przyjęło naturę nie ludzką, ale zwierzęcą, jak przeciwko Apolinaremu dowodził Augustyn w dziele Księga osiemdziesięciu trzech kwestii. Trzecie twierdzenie Apolinarego było następujące: ciało Chrystusa nie zostało wzięte z kobiety, lecz uczynione ze Słowa zmienionego i przemienionego w ciało. To zaś jest zupełnie niemożliwe, gdyż Słowo Boga, będąc prawdziwie Bogiem, jest całkowicie niezmienne. Tak więc z powodu tych twierdzeń Apolinary został potępiony na soborze w Konstantynopolu, a Eutyches, który opowiedział się za jego trzecim twierdzeniem, na soborze w Chalcedonie.